Bruisend Joods Buitenland: Shanghai
[Joods Journaal, nummer 38, winter 2006]
Wie Shanghai bezoekt, wil de Bund zien: de rivierboulevard die met haar koloniale architectuur sinds het begin van de twintigste eeuw de pracht en praal van het ‘Parijs van het Oosten’ vertegenwoordigt. En wie over de Bund wandelt, gaat vanzelf een kijkje nemen in het Peace Hotel, het fraaiste staaltje van Art Deco-architectuur in het verre oosten.
Het Peace Hotel, oorspronkelijk Cathay Hotel genoemd, werd gebouwd door de Britse architecten Palmer en Turner in 1929, in opdracht van projectontwikkelaar Victor Sassoon. Hij was een telg van de Sefardisch-joodse familie Sassoon uit Bagdad. Aangetrokken door de handelsmogelijkheden in het verre oosten belandden de Sassoons in de negentiende eeuw via Bombay en Hong Kong uiteindelijk in Shanghai. Een kantoorbediende van de Sassoons, Elias Hardoon, begon er na een aantal jaren zijn eigen bedrijf. Samen met nog een andere joodse handelsfamilie uit Bagdad, de familie Kadoori, zijn ze verantwoordelijk voor een reeks van historische gebouwen die het gezicht bepalen van de Bund en de aangrenzende Nanjing Road, de Kalverstraat van Shanghai.
Als rijke families bouwden ze ook een aantal joodse scholen en synagogen. Vanaf 1938 hielpen zij bij de huisvesting van duizenden joodse vluchtelingen uit heel Europa. Shanghai was toen een open havenstad, bestuurd door westerse handelsmachten, waar je zonder visum binnenkwam. Meer dan 20.000 joden vonden een toevlucht in Shanghai, waar ze zich ook onder de Japanse bezetting aanvankelijk vrij konden bewegen. Tot de Japanners daar in 1943 een einde aan maakten. Er kwam een joods getto in de krappe stadswijk Hongkou, waar al 100.000 Chinezen woonden. Na de Tweede Wereldoorlog en de machtsovername door de communisten in 1949 was vrijwel iedereen vertrokken.
Vijf van de zeven synagogen in Shanghai werden door de communisten verwoest. Nog steeds wordt het joodse geloof niet erkend door Peking. De Ohel Moshe synagoge, uit 1927, is sinds kort ingericht als museum – het enige joodse museum in heel China. De Ohel Rachel synagoge staat leeg en is niet voor publiek toegankelijk. Beide zijn te vinden in het voormalige joodse getto in Hongkou, dat mede onder druk van joodse organisaties nu ten dele geconserveerd wordt.
Het stadsbestuur lijkt de commerciele waarde van het joodse verleden te beseffen. Elk jaar komen er meer toeristen uit de VS, Canada, Israel en Europa naar Hongkou, sommigen om op zoek te gaan naar het huis waar hun ouders of grootouders leefden tijdens de oorlog. Dvir Bar-Gal, een Israelische foto-journalist die rondleidingen door joods Shanghai organiseert, had twee jaar geleden zo’n 1200 bezoekers per jaar, nu is dat bijna het dubbele.
Bar-Gal begint zijn tour steevast in het Peace Hotel, waar hij vanaf het dak, met schitterend uitzicht over de skyline, de joodse ontwikkelingen in Shanghai uiteenzet. Daarna leidt hij de bezoekers naar de straatjes in Hongkou, waar her en der prachtige details van het joodse leven zijn blijven bestaan, zoals de Davidster in het smeedijzerwerk op de smalle voordeuren. Of de bijna vergane schilderingen op oude gevels, met sierlijke opschriften als ‘Horn’s Imbiss-Stube’ en ‘Cafe Atlantic’.
Voor een joods eetcafe moet je in de voormalige Franse concessie zijn, in Dagu Lu, vlak achter People’s Square. Hummus, tabbouleh, baba ghanoush, broodjes falafel, lamskebabs, pitabrood, het is er allemaal in het Mediterranean Cafe, eigendom van Haya Ronen. Ronen kwam in 1997 naar Shanghai vanuit Israel en begon met een Israelische bakkerij voor pitabrood en bagels. Vorig jaar opende ze haar zaak, die 15 tafels telt.
Wie kosjer wil eten, moet iets verder met de taxi, naar Hongqiao Lu, in de vorige eeuw een landelijke laan aan de rand van de stad, nu een stadswijk met veel luxe appartementen en ommuurde woonerven voor de Chinese middenklasse en expats. Het Shanghai Jewish Center werd afgelopen zomer geopend in een gerenoveerde villa van vier verdieping en bevat een synagoge, mikvah, kleuterschool, Hebreeuwse school en ‘n kosjer eetcafe.
Voor tours door Joods Shanghai:
Tours of Jewish Shanghai door Dvir Bal-Gal
www.shanghai-jews.com
shanghaijews@hotmail.com
[terug naar beginpagina]
[terug naar overzicht publicaties China]
