De Limburger, 11 februari 2023

Paar krantenkoppen in de afgelopen weken: Vmbo’er hecht minder waarde aan democratie dan leeftijdgenoten.Rechts-extremisme groeit in Limburg, maar aanpak is lastig.Bijna kwart van de jongere Nederlanders gelooft feiten over de Holocaust niet.

Vrijwel onmiddellijk volgden nuanceringen. Deskundigen die kanttekeningen bij de onderzoeken plaatsten. Nieuwe koppen:Betwisten echt zoveel jongeren de Holocaust?Hechten vmbo-leerlingen echt zo weinig waarde aan de democratie?Betekenen meer racisme-klachten dat rechts-extremisme groeit?

Vind maar eens je weg in het woud van informatie. Wat is het ingewikkeld om een gebalanceerde inschatting te maken van wat er aan de hand is. Wat te doen, vragen studenten vaak. Begin eens met een online-abonnement op een krant, zeg ik. Veel journalisten doen hun best om verhalen genuanceerd te brengen – vandaar die bijstelling bij de krantenkoppen, de dagen erna, want zij zijn het die het onderzoek uitpluizen of deskundigen opbellen. Klopt het wel? Ligt het niet gecompliceerder? Wie verrichtte het onderzoek en waarom? In plaats van (foto)journalisten uit te schelden en uit te maken voor leugenaars en slippendragers van de elite, zoals op sociale media voortdurend gebeurt, mogen we diep dankbaar zijn dat ze bestaan, deze waakhonden.

Het is niet vanzelfsprekend, nadenken over hoe je je verhoudt tot informatie: één bron is geen bron, hoor en wederhoor, en hoe herken je nepnieuws oftewel bullshit? Ja, wat ís bullshit eigenlijk, want het is iets anders dan foute informatie, dan berichten die niet kloppen. Iemand die bullshit verkoopt is niet geïnteresseerd in de waarheid, in feiten, die is alleen geïnteresseerd in het effect van zijn bullshit. Zie Baudet, Van Meijeren of Van Haga: slinger iets onthutsends de wereld in en je hebt weer een giftig drupje toegevoegd aan het wantrouwen in bestuurders, wetenschappers, medici. Of nu: een schrijver. Of het klopt boeit niet, roep iets over een kinderboekenschrijver wiens lhbtiq-thematiek je niet aanstaat, laat ‘pedofielennetwerk’ vallen en wacht.

Wilma Delissen-Van Tongerlo, burgemeester van Peel en Maas, stelde het onlangs op de radio nog scherper: nepnieuws en haatzaaien is heel bewúst bedoeld om te ontwrichten. Voor de Raad van Europa schreef ze een rapport over de impact ervan op het lokale en regionale bestuur. Dat valt niet mee. Steeds meer mensen in het openbaar bestuur haken af. Die willen niet uitgemaakt worden voor verrader, die willen niet bedreigd worden. De kinderboekenschrijver gaf de opdracht voor het schrijven van het gedicht voor de Kinderboekenweek terug. „Een gedicht schrijven is mij geen doodsbedreigingen waard”, zei hij. Ophitsing geslaagd. En zo zaagt een kleine groep aan de stoelpoten van de democratie.