De Limburger, 4 februari 2023

Toen Gina Lollobrigida stierf, alweer drie weken geleden, werd ik overvallen door een grote nostalgie. Dat is vreemd, ik ben een kind uit de jaren zestig, ik heb de tijd van de films waarin de diva speelde niet meegemaakt. De woorden die bij haar dood klonken – Italiaanse seksbom, filmster, La Lollo – waren eenduidig. Het lijkt zo lang geleden, een lang vervlogen tijdperk. De actrice stierf, 95 jaar, bijna een eeuw oud.

Maar het was precies haar leeftijd die me trof. Zo’n uitgesproken actrice, zo’n naam, de beelden die die naam opriep, beelden van naoorlogs Italië, van Rome, van Hollywoodfilms met Humphrey Bogart, Tony Curtis en Rock Hudson – dat alles lag in een ver verleden. En een gedachte overviel me: wie wás ze eigenlijk? Want het was haar leeftijd die haar verbond met mijn tantes die in de negentig zijn, tantes die een nu onvoorstelbaar leven hebben geleefd, die net als de Italiaanse steractrice werden geboren aan het eind van de jaren twintig in de vorige eeuw, die 12, 13, 14 jaar waren toen de oorlog uitbrak, een bepalende, gevoelige leeftijd.

De jonge Lollobrigida groeide samen met drie zussen op in een klein plaatsje nabij Rome. Vader was een meubelmaker die in de oorlog alles verloor. In een terugblik over La Lollo in De Limburger werd een interview aangehaald. ‘Ik heb gruwelijke armoede gekend,’ vertelde ze. ‘Kleding had ik amper. Vaak droeg ik maanden aan een stuk dezelfde jurk. Eenmaal per week waste ik die jurk ’s avonds in de hoop dat hij tegen de ochtend droog zou zijn.’

Dat raakte me. Niet vanwege het rags to riches-verhaal, niet vanwege het latere succes, maar vanwege die jongemeisjestijd die ook die van mijn tantes is, een tijd waarin alles onzeker was, het leven angstig, heftig, armoedig, beperkt. En waarin ze toch leefden, jong waren, vol leven, vol goede moed, met een jurk die je maanden aan een stuk droeg.

Frappant, in een oud interview in Vanity Fair las ik dat ze in haar sculpturen – na haar acteercarrière vond Lollobrigida zichzelf opnieuw uit als fotograaf en beeldhouwster – het gevoel van haar kinderjaren wilde terughalen, de vrijheid ervan. En ook, zei ze, de tijd van de cinema in de jaren vijftig, die ze omschreef als ‘uitgelaten en vol verbeelding’. Je kunt het je voorstellen, na de oorlogsjaren: de vreugde van al het nieuwe, de dingen, de kleren, muziek, film, de nieuwe mogelijkheden. Wat een intensiteit. En ik denk ook dit: als het gaat over generaties die de aarde hebben verpest met hun verspillende consumptie, wijs dan niet naar hen – met hun jeugd waarin ze een keer per jaar nieuwe kleren kregen, waarin elke sok werd gestopt, elke schoen werd gelapt.

Ik weet niet hoe ik het moet zeggen. Bij het heengaan van Gina Lollobrigida is een stukje van de ziel van die tijd afgescheurd.