De Limburger, 3 december 2022

Wat leven we in een waanzinnige tijd. Het is ongelooflijk hoe er gesjord en gerammeld wordt aan de laatste resten van het oude patriarchaat – de maatschappij waarin mannen domineren. Ja, ik wil u even meenemen naar een tijd die niet zo ver achter ons ligt, een tijd waarin mannen als vanzelfsprekend het hoofd van het huishouden waren. Hij bracht het geld binnen, de vrouw deed het huishouden en zorgde voor de kinderen. In Nederland werd dat gezien als een verworvenheid: als de man voldoende inkomen binnenbracht, hoefden vrouwen niet meer buitenshuis te sloven.

Maar de gevolgen waren tamelijk desastreus, voor beide partijen. Vrouwen werden geamputeerd van hun talenten, mannen kregen een loden last op hun schouders: zíj moesten maar zorgen dat het geld binnenkwam. Tegelijk werd het loon gebruikt als een vrijbrief om macht te botvieren.

Ziedaar het recept voor het ontstaan van de bullebak en de angstcultuur. Want als het over bullebak m/v gaat: het kom wel ergens vandáán. Haarscherp staat me voor de geest hoe tal van vaders zich vroeger gedroegen. Als ik ging spelen bij een vriendinnetje was de sfeer gezellig tot tegen etenstijd de vader thuiskwam. Dan moesten we stil zijn, zorgen dat we uit ’s mans vizier bleven. De moeder werd gecommandeerd: waar blijft mijn koffie? Geef me de krant!

Als je ergens bleef logeren en je maakte kabaal op de slaapkamer, kwam de moeder waarschuwen: dadelijk komt vader! Dan zwaaide er wat, kwam vader klappen uitdelen. Die vader wist ook niet beter: hem was voorgeleefd hoe hij man moest zijn: altijd de baas, streng straffen, nooit twijfel of zwakte tonen.

Dat is allemaal niet zo lang geleden. Zoals het niet zo lang geleden is dat de bullebak-cultuur normaal was. En nu komt het overal naar boven, als ballen die te lang onder water zijn gehouden: wat ze zich permitteerden, al die bazen, universiteitsprofessoren, chirurgen, hoofdredacteuren bij de media, sportcoaches, managers. Het genot om macht uit te oefenen was overal. En bestaat dus nog steeds.

Nu hoor je zeggen: wat een overdreven, opgeblazen gedoe. Er is oorlog in Europa! Wat zijn we een verweekt, decadent volk geworden ­– heeft Poetin misschien toch nog gelijk. Ah Poetin, de grootste bullebak op aarde: jij minderwaardig Oekraïne, mond houden en mooi zijn, anders nog meer klappen!

Nog even mijn dochter (23) gebeld. Zij werkt voor een ambitieus, internationaal bedrijf – vast een vat vol bullebakken. Is een autoritaire aanpak van een manager gerechtvaardigd om een topprestatie te bereiken? „Dat is totale bullshit”, zegt ze. „Als je dat doet, lig je er bij mijn generatie uit als manager. Niemand heeft dat recht.” Bullebakgedrag, dat is niet ‘opgeblazen’, dat is aangeleerd en nu totaal passé, achterlijk en zielig.