De Limburger, 10 januari 2020

COLUMN – Harvey Weinstein, de Amerikaanse filmproducent tegen wie deze week het strafproces begon, werd hét gezicht van MeToo. Het is dankzij twee volhardende journalisten van de New York Times dat het seksueel misbruik van deze man naar buiten kwam. Bekend was het allang, in heel Hollywood was het een publiek geheim dat hij vrouwen aanrandde. En dat hij intimideerde, bedreigde en overweldigde als hij zijn zin niet kreeg.

Maar men zweeg. Weinstein, de eenvoudige jongen uit Queens, New York, die zich opwerkte tot filmproducent van kwaliteitsfilms en ervoor zorgde dat die films een breed publiek kregen (Pulp Fiction, The English Patient) werd op handen gedragen. Zijn studio Miramax was goed voor 53 Oscars en talloze Oscarnominaties. Met hem samenwerken werd een garantie voor succes. Meryl Streep noemde hem eens ‘God’. Hij was een lieveling van de Democratische Partij en een vriend van Hillary Clinton. Een dochter van Obama liep stage bij The Weinstein Compagny.

Dus kon hij doen waar hij zin in had. Jonge actrices nodigde hij uit in zijn hotelsuite. Hij droeg alleen een badjas en hij schonk champagne. Of ze zijn nek konden masseren, vroeg hij dan. Als ze dat weigerden, werd hij agressief. Wisten ze wel wie hij was? Maken of breken, kon hij ze.

Journalisten die er onderzoek naar deden intimideerde hij via advocaten en dreigde hij met kostbare rechtszaken. Bovendien kregen ze hun verhaal nooit rond – de getroffen vrouwen wilden niet on the record praten, doodsbang nergens meer aan de bak te komen en financieel te worden uitgekleed. Al decennia kocht Weinstein aanrandingszaken af. In ruil voor een financiële vergoeding liet hij zijn slachtoffers zwijgcontracten tekenen – overigens een wijdverbreide praktijk in de VS en zeker in Hollywood, waar door de moordende concurrentie stilzwijgen de norm is.

De twee journalisten van The New York Times, Megan Twohey en Jodi Kantor, besloten het anders aan te pakken. Ze wachtten niet tot slachtoffers wilden praten maar volgden het financiële spoor van die zwijgcontracten. Via dat spoor konden ze aantonen dat medewerkers in alle regionen van The Weinstein Compagny wisten wat er speelde en kregen ze een aantal  vrouwen uiteindelijk zo ver om on the record te gaan.

Hun artikelen, in het najaar van 2017, ontketenden binnen enkele dagen de hashtag #MeToo op Twitter, waar vrouwen over de hele wereld hun ervaringen van seksuele intimidatie en misbruik deelden. De MeToo-beweging was geboren. Dat hun publicaties plotseling iets veel groters teweeg brachten, hadden Twohey en Kantor nooit kunnen vermoeden. Om te onderzoeken hoe dat kwam schreven ze het boek (in Nederlandse vertaling) Zij zei. #MeToo: het journalistieke onderzoek, de onthullingen en de wereldwijde impact.

Daarin vragen ze zich af: wat heeft ons werk precies opgeleverd en welke verhalen brengen een mentaliteitsverandering tot stand? Ze nemen de lezer mee in hun gedachten over de verantwoordelijkheid en de impact van journalistiek. Daarmee gaan ze een stap verder dan het vak sec.

Let wel: de twee zijn journalistieke diehards die zweren bij de journalistieke feiten, bij check en dubbelcheck. Ze onderscheiden zich nadrukkelijk van activisten en houden zich verre van slogans als ‘believe women’. In interviews halen ze geregeld het citaat van een van hun eerste redacteuren aan: ‘Als je moeder zegt dat ze van je houdt, check het.’

Die houding heeft er voor gezorgd dat een man als Harvey Weinstein met al zijn machtige tentakels niet ontkwam, en dat mannen zich nu realiseren dat ze mogelijk niet wegkomen met seksueel machtsmisbruik. Dat is veel. Het laat zien wat goede journalistiek vermag. Door de aandacht voor nepnieuws, trollen en amusementsjournalistiek zou je dat bijna vergeten.