De Limburger, 17 mei 2018

Dat nou net de hoogste rooms-katholieke leider uit Néderland roept dat paus Franciscus een dwaallicht is, ja dat met hem de antichrist lijkt binnengehaald. Is het tot kardinaal Eijk doorgedrongen dat in dit land bijna geen mens meer naar de kerk gaat? Volgens cijfers uit 2016 van de rk-kerk zelf staan er 3.832.000 mensen ingeschreven als katholiek. Daarvan gaan circa 170.000 mensen één keer per maand naar de kerk. Er waren 21.000 katholieke kerkelijke uitvaarten en 12.000 doopsels. Tel uit je winst. Ga op zondag naar een willekeurige kerk en je ziet een handvol ouderen boven de zeventig en een paar mensen van kleur, voor wie katholiek-zijn nog een religieuze betekenis heeft. Het overgrote deel van de rooms-katholieken is cultureel-katholiek: naar de kerk met kerst en Pasen en soms voor een kind dat gedoopt wordt of de eerste communie doet.

De NOS had een item over het dalend aantal communicantjes in Zuid-Limburg. Als je geluk hebt, doet de helft van een schoolklas mee, zei een pastoraal werker. Een vader van een communicantje sprak van ‘een mooie traditie’. Kwam hij volgende zondag weer naar de mis? Hij schudde schuldbewust zijn hoofd. De pastoor kwam uit India: niet alleen gelovigen komen niet meer, ook het grondpersoneel, zoals schrijver Gerard Reve de dienaars van de kerk noemde, is in Nederland steeds moeilijker te vinden.

De bisdommen in Nederland zitten dan ook al jaren in de rode cijfers. Er wordt ingeteerd op het vermogen, toch nog een slordige 85 miljoen. Dus wordt er gereorganiseerd, bezuinigd en gefuseerd. Een groot deel van de kerken moet dicht. De vraag is dus: welk publiek heeft Eijk in gedachten als hij paus Franciscus verwijt dat hij de toekomst van de kerk op het spel zet door menselijkheid toe te laten? Niet de Nederlandse katholieken in elk geval. Die worden nu, na alle misbruikschandalen, over het randje geduwd: de katholieke kerk is er voor de kerk, niet voor de gelovigen.

Die kerk is de rijkste multinational ter wereld. Kardinaal Eijk koos ervoor zijn felle aanval op Franciscus op een Amerikaanse en een Italiaanse katholieke website te publiceren. De VS is de grootste geldschieter van de katholieke kerk; de Amerikaanse katholieke kerk is goed voor 60 procent van haar wereldwijde rijkdom. Dan het Vaticaan. Dat heeft in de loop der tijden een miljardenvermogen opgebouwd uit vastgoed, aandelen, grondverkoop en pacht, huur, donaties, spaargeld en goud, en uit investeringen in alle mogelijke bedrijven en fondsen. Een speciaal, ondoorzichtig, vastgoedfonds binnen het Vaticaan beheert 680 miljoen euro aan vermogen, bleek in 2013, toen er ook aanwijzingen waren voor witwassen.

Dat vermogen moet binnen de familie blijven. Eijk spreekt fanatiek over ‘het bewaren van de eenheid van de katholieke kerk’. Geen wonder dat hij bang is voor het hellende vlak. Stel je voor: het begint bij de communie voor protestanten en het eindigt bij vrouwelijke priesters en priesters die willen trouwen! Daar komen dan kinderen van, en oei, kinderen zijn erfgenamen: daar gaat je vergaarde kapitaal.

Het treurige is dat de helft van alle Nederlanders aangeeft wel ‘religieus’ te zijn. Hun religieuze ervaringen halen ze uit popconcerten, meditatie, kunst of natuur. Terwijl het rooms-katholieke geloof, met een verering voor vrouwen als Maria en Maria Magdalena en menselijke heiligen als Franciscus van Assisi, spiritueel en esthetisch aantrekkelijk is. Zelf was ik op mijn veertiende vol van Franciscus, zoon van een rijke lakenkoopman. Onthutst door de uitgestoten melaatsen die hij op een dag had gezien, smeet hij de dure rollen stof uit het raam van zijn ouderlijk huis. Ik loop nog geregeld een katholieke kerk binnen, maar zodra een grondbediende begint te praten, ren ik naar buiten.

De Limburger, 3 mei 2018

Afgelopen week rijd ik onverwacht met twee creatieve twintigers uit Rotterdam door de contreien van Genk. Het duo is op het terrein van C-Mine bezig met het installeren van een kunstwerk. C-Mine, een cultureel centrum met expositieruimtes, cinema, mijnmuseum en een

hogeschool voor beeldende kunsten, is ontstaan op het gruis van steenkoolmijn Winterslag. In 1900 was Genk een dorp van 3000 inwoners, omgeven door uitgestrekte bossen. Als er een jaar later steenkool wordt ontdekt, komen mensen van heinde en ver in de mijnen werken en de bevolking explodeert. In 1966 sluit de eerste van de drie mijnen. Men ziet de bui hangen. Genk weet Ford te lokken voor het bouwen van een fabriek. De locatie van de Ford-productie in Antwerpen is te klein geworden en Genk springt in het gat. In 1988 sluit de laatste mijn, maar gelukkig heeft men Ford nog.

In 2013 kwam Genk in het nieuws door harde acties van Ford-arbeiders. Walmende autobanden, brandjes, stopleggen van de productie. Het hoofdkantoor in de VS had aangekondigd dat het de fabriek ging sluiten. Hoewel de Genkse fabriek winst maakte, besloot men de productie naar Spanje te verplaatsen – beleggers drongen aan op winstmaximalisatie. ‘Radicalen verlammen Ford’, schreeuwde een krantenkop in januari 2013. Een van die ‘radicalen’ was Aicha El Hassani, een moderne Marokkaans-Limburgse, geboren en getogen in Genk. Ze was kwaliteitscontroleur bij een toeleveringsbedrijf dat dakbekleding maakte. Een half jaar eerder was ze voor het eerst naar Disneyland geweest. En nu dreigde werkloosheid. In december 2014 vielen bijna 6000 ontslagen.

Wat zou er met Aicha zijn gebeurd?, vraagt het creatieve duo op de achterbank zich hardop af, terwijl we het lege terrein van de Ford-fabriek oprijden, een uitgestrekte asfaltvlakte waar ooit de gloednieuwe Ford-Mondeo’s stonden te blinken. Genk is niet echt een vrolijk dorp, constateren ze. En het hippe C-Mine blijkt ineens een creatief eiland in een zee van rommelige woningbouw en roemloos groen. ‘Misschien is ze kunstenaar geworden,’ oppert een van de twee opgewekt. C-Mine heeft, aldus de eigen website, gezorgd voor 330 jobs in 42 creatieve bedrijven en organisaties. Ja, wie weet heeft Aicha geluk gehad en doet ze nu de technische controle van het interactieve mijnmuseum op het terrein. Het duo gaat na het uitstapje buiten hun bubbel verder met hun werk aan de lichtinstallatie. Het gaat om ‘Dune’, een werk van Daan Roosegaarde: een slingerpad van honderden LED-lampen die reageren op de bewegingen van bezoekers.

De kortstondige kennismaking met de verlaten Ford-fabriek maakt pijnlijk duidelijk dat hoogopgeleide, creatieve jongeren meer gemeen hebben met hun peers in andere, verre landen dan met jongeren uit een andere sociale omgeving in hun eigen land of regio. Vandaag wordt er een kunstinstallatie opgebouwd in Genk, morgen in Tokyo, Sydney of Helsinki. Hun taal is dezelfde: innovatie, experiment, diversiteit, duurzaamheid. Wereldburgers vinden elkaar in een verantwoordelijkheid voor de wereld: de plastic soep, de vluchtelingenkwestie. De werkzoekenden in Genk hebben op hun beurt meer gemeen met lotgenoten in Frankrijk, Duitsland en de VS. Zij zijn vooral bezig met het veiligstellen van hun toekomst: een baan, een huis, gezondheidszorg.

Van politici mag je verwachten dat ze wél bezig zijn met het belang van iedereen, het algemeen belang, het landsbelang. Maar de veelbesproken memo’s hebben duidelijk gemaakt dat de VVD met concerns als Unilever en Shell aan tafel zit. Daardoor wordt het algemeen belang geweld aan gedaan (Rutte weet dit, daarom herinnert hij zich geen memo’s). De vrije markt is verziekt door de druk van grootbeleggers en door afspraken van grote concerns met regeringen. Als daar niets in verandert, zullen de Aicha’s van deze wereld op een dag inderdaad radicalen zijn worden.