GRONDPERSONEEL
[De Stemming, 27 april 2014]

‘Ik geloof in God, maar niet in zijn grondpersoneel,’ zei Gerard Reve ooit. Reve kreeg in 1966 een proces aan zijn broek wegens godslastering. In zijn brievenroman Nader tot U had hij God vergeleken met een jonge, muisgrijze ezel met wie hij de liefde bedreef. Toenmalig SGP-parlementariër C.N. Van Dis riep de ministers op om vervolging in te stellen. Reves proza was volgens de parlementariër ‘godslasterlijk, immoreel, bestiaal en zelfs satanisch van inhoud en derhalve uitermate krenkend voor de godsdienstige gevoelens van zeer velen’.

Het proces, beroemd geworden als het ezelproces, sleepte een jaar. Reve werd in hoger beroep vrijgesproken. In een magistrale rede verdedigde hij zijn recht op een eigen godsbegrip. Om zijn werk te kunnen begrijpen, zei hij, was kennis van de eeuwenlange traditie van erotiserende mystiek noodzakelijk. Hij had, zei Reve, God op aarde laten terugkeren als ’s werelds liefste schepsel, een jonge ezel, om de verlossing van zowel mens als natuur te symboliseren.

Reve bekritiseerde ook scherp het alleenrecht van het ene godsbeeld boven het andere. Hij sprak zijn afschuw uit over de geijkte voorstelling van Jezus, een slapjanus met, ik citeer: ‘veel te lang, in het midden gescheiden, briljantine-doordrenkt haar, gekleed in witte jurk met afgeborduurd halsje’.

Ik moest aan Reve denken toen Gijsen in het nieuws kwam. ‘Gijsen ontmaskerd’ kopte De Limburger. Ik was verbaasd – of liever: ik vroeg me af wie er verbaasd of geschokt kon zijn. Ik dacht dat de man allang in het rijtje kerkelijke zedendelinquenten was opgenomen. Gijsen – het prototype van de religieuze femelaar, de belichaming van de rooms-katholieke griezel die de katjes in het donker knijpt, een kwezelaar van wie elk mens met een beetje intuïtie aanvoelde dat hij een diep-gefrustreerd persoon moest zijn, mogelijk als kind zwaar gepest om zijn onaantrekkelijke uiterlijk en worstelend met ontluikende homoseksuele gevoelens. En zo’n man, borrelend van onderdrukte seks, wraak en woede, werd door Rome naar Nederland gestuurd om de katholieken hier de les te lezen.

Intussen is bekend geworden dat weer een andere Nederlandse bisschop jongens misbruikte. Ik weet het niet, maar wordt het niet eens tijd om Gods grondpersoneel te ontslaan? Wat een beschamende bende, wat een gruwelijke zooi hebben ze ervan gemaakt. Ja, hoor ik u zeggen, maar er zijn ook goede katholieke geestelijken, die heel goed werk hebben gedaan. Helaas is de hele kerk erdoor besmet. Niet-gelovige jongeren – ik weet het omdat ik lesgeef aan zestien-en zeventienjarigen – associëren priesters met kinderverkrachters. Zozeer, dat zelfs Sinterklaas besmet is.

Ik zou zeggen: gelovigen, schop het grondpersoneel eruit en ga het zelf doen. Laat gewone parochianen, mannen en vrouwen, de mis leiden. Laat iedereen zelf invulling geven aan zijn of haar godsbeleving. Het niveau van de mis zal omhoog schieten. Eindelijk mooie, ware verhalen. En humor.

Weg met die loodzware ernst, dat gebrek aan lucht in de kerk. In de flaptekst van zijn boek met de gewraakte ezelpassage had Reve geschreven: ‘Ik zou wel willen, dat U om dit boek erg moest lachen, en niet meteen begon te tobben: het is maar literatuur, moet U bedenken.’

[luister hier naar radiouitzending De Stemming van 27 april 2014]